excerptos de Jameson (03): sobre ideoloxía e utopía

www.filmlinc.com

a ‘crise do marxismo’ non é, deste xeito, unha cuestión de perda ou descrédito dos seus instrumentos de análise e do seu poder único de explicación; é máis ben unha cuestión de crise na ideoloxía marxista, unha crise no propio concepto utópico do que debería ser unha sociedade radicalmente diferente e da natureza das novas relacións sociais que poderían imaxinarse en dito sistema. Este é o esforzo polo cal teño reservado o termo ‘utópico’, non no sentido orixinal de desprestixio que lle deron Marx e Engels, mais no sentido dun esforzo propiamente marxiano por debater formas alternativas de vida social – algo que se está a facer con moito máis vigor entre feministas ou no movemento ecoloxista que entre nós; entre outras cousas a causa dun excesivo nerviosismo sobre o ‘socialismo realmente existente’ e unha excesiva intimidación da industria do Gulag e o posmarxismo en xeral.

Diacritics, v. 12, Fall 1982, p. 85.

entrevista con Leonard Green, Jonathan Culler, e Richard Klein

lacomunidad.elpais.com

os temas de interpretación de clase vs. validez universal son inevitablemente os que teñen que ver coa oposición entre ideoloxía e utopía – é dicir, como un texto que está mutilado e deformado e ten marcas e trazas desagradables da súa propia clase e xénero e raza e outros tipos de condicionantes – como un texto así pode entón conter un atractivo utópico. E creo que a resposta é que un texto pode ser tanto ideolóxico como utópico, e a nosa tarefa é chegar a entender como se desenvolve a dialéctica nestas instancias concretas … O misterio de cómo funciona a clase ten que ver … non só coa ideoloxía e a utopía senón co xeito en que a ideoloxía ten que ser utópica. O misterio radica en que o é por medio desta retórica a miúdo espuria, hipócrita, de fronte popular e que aspira a ser universal que un grupo tenta facer aliados servíndose das outras clases e asegurarse o poder para si mesmo. Por medio da retórica transmítense visións utópicas auténticas. Porque sexa cal sexa o grupo e sexa o que sexa o que signifique o seu papel último para a xente en realidade, a propia demanda de universalidade é en si mesma unha cuestión utópica. Habermas describiu as revolucións francesa e americana en termos de promesas incumpridas – é dicir, que son cheques que ninguén cobrou. Un non debe perder ningunha faceta deste misterio; é dicir, un non debe permitir que a desmitificación do asunto vaia a parar nun simple desprestixio e a transformación destas visións en simple retórica, no mal sentido. Pola outra banda, un non debe pasar por alto todos os motivos sociolóxicos concretos, porque entón zarpa cara o xeito máis baleiro e idealista de utopismo visionario.

Semeia, #59, 1992, pp. 228 – 229.

entrevista con Leonard Green, Jonathan Culler, e Richard Klein