 |
| The University of Virginia Press |
pode haber moitas e boas razóns para crer que algo vai
saír ben, mais que vai ser así porque es optimista nom é unha delas. é simplemente
tan irracional como crer que todo vai ir ben porque es albanés, ou porque estivo
a chover tres días un detrás doutro. se nom hai ningunha boa razón pola que as
cousas funcionen de xeito satisfactorio, tampouco hai unha boa razón pola que
teñan que funcionar mal, polo que a crenza do optimista carece de base. é posíbel
ser un optimista pragmático, no sentido de sentir a certeza de que este
problema, mais nom aquel, se resolverá; mais o que un podería chamar un
optimista profesional ou con carné séntese optimista sobre situacións
específicas porque ten tendencia a sentirse así en xeral. atopará o ferro
perdido do piercing ou herdará unha
casa señorial xacobina porque a vida, no seu conxunto, tampouco é tan mala. corre
así o perigo mercar nas rebaixas a súa esperanza. en efecto, nun do seus sentidos
o optimismo é máis cousa de crenza que de esperanza. baséase na opinión de que
as cousas teñen tendencia a acabar ben, nom no extenuante compromiso que
implica a esperanza. Henry James considerou que era tan frecuente na vida coma
nas letras. ‘no que respecta ás aberracións dun optimismo superficial,’ escribe
en A arte da ficción, ‘o chan (da
ficción inglesa en especial) está estrado tanto coas súas partículas quebradizas
como con cristais xa crebados’.
o optimismo, en tanto perspectiva xeral, é autosuficiente.
é difícil argumentar contra del porque é unha actitude primordial cara o mundo
que, como o cinismo ou a credulidade, ilumina os feitos desde o seu ángulo
particular e por iso se resiste a ser refutado por eles. de aquí deriva a
trillada metáfora de ver o mundo con gafas de cor de rosa, que colorarán todo o
que rete a túa visión con precisamente ese mesmo rubicundo fulgor. nunha
especie de astigmatismo moral, a verdade defórmase para adaptala ás propias
propensións, que xa tomaron no teu nome todas as decisións vitais. posto que o
pesimismo implica moita da mesma caste de torsión espiritual, as dúas actitudes
teñen máis en común do que xeralmente se cre. o psicólogo Erik Erikson fala dun
'optimismo maladaptativo' polo cal o infante nom é capaz de recoñecer os lindes
do posíbel ao nom poder facerse eco dos desexos dos que o rodean, e a súa
incompatibilidade cos seus. recoñecer a intransixencia da realidade é, na
opinión de Erikson, vital para a formación do ego, mais isto é precisamente o
que ao optimismo crónico ou profesional lle resulta difícil lograr.
un optimista non é simplemente alguén con grandes
esperanzas. incluso un pesimista pode ser positivo en relación a un asunto
concreto, independentemente da súa neura habitual. pódese albergar esperanza
sen sentir que sexa probábel que as cousas acaben ben. un optimista é máis ben
alguén ilusionado coa vida simplemente porque é un optimista. anticipa
conclusións agradábeis porque el é así. e como tal, nom ten en conta que se deben
ter razóns para ser feliz. a diferenza da esperanza, polo tanto, o optimismo
profesional nom é unha virtude, nom máis que ter pecas ou os pés planos resulta
virtuoso. nom é unha disposición que un adquire por medio de fondas reflexións ou
estudo disciplinado. é, simplemente, un capricho do temperamento. 'mira sempre
o lado alegre da vida' contén tanta racionalidade como 'peitéate sempre coa a
raia ao medio' ou 'saúda sempre obsequiosamente a un lobishome irlandés'.
igualmente desgastada, a imaxe do vaso medio cheo ou
medio baleiro dependendo da opinión de cada un é instrutiva a este respecto. a
imaxe delata o feito de que nom hai nada na propia situación que determine a
resposta ante ela. pode nom representar reto algún para os nosos prexuízos
habituais. nom hai nada obxectivo en xogo. verás a mesma cantidade de líquido
sexas despreocupado ou taciturno. como un vexa o vaso, polo tanto, é puramente
arbitrario. e é moi dubidoso que a unha conclusión puramente arbitraria se lle poida
denominar valoración.
seguramente hai pouco que discutir sobre a cuestión, xa
que para os modos de postmodernismo epistemoloxicamente máis inxenuos as
crenzas nom se discuten. a cousa é que ti ves o mundo ao teu xeito e eu ao meu,
e nom hai terreo neutral no que os dous puntos de vista entren en contenda mutua.
posto que tal terreo estaría, en si mesmo, suxeito a interpretacións diferentes
debido aos puntos de vista en cuestión, nom sería neutral en absoluto. ningunha
posición pode ser empiricamente refutada, xa que cada unha interpretará os
feitos de xeito que confirmará a súa propia validez. de xeito similar, tanto
optimismo como pesimismo son modos de fatalismo. nom hai nada que facer se es
optimista, de igual xeito que nom hai nada que facer se mides un metro sesenta
e catro. estás encadeado á túa ledicia como un escravo ao seu remo, unha
perspectiva moi sombría. todo o que é realmente posíbel, polo tanto, co
relativismo epistemolóxico, é que os dous campos respecten as súas opinións
respectivas dun xeito bastante inoperante de tolerancia. nom hai bases racionais
para decidir entres as dúas opcións. para certa estirpe de relativismo moral nom
hai bases racionais para decidirse entre convidar a cear aos teus amigos ou colgalos
cabeza abaixo das vigas mentres lles rebuscas os petos. a auténtica esperanza,
pola contra, precisa estar alicerzada con motivos. nisto, semella ao amor, do
que é, teoloxicamente falando, unha modalidade específica. debe ser capaz de
seleccionar as características dunha situación que a fai críbel. doutro modo é
só instinto, como estar convencido de que hai un polbo baixo a cama. a
esperanza debe ser imperfecta, de igual xeito que nom o é a ledicia
temperamental.
incluso cando o optimismo recoñece que os feitos nom lle
dan a razón, o seu entusiasmo permanece inmaculado. Mark Tapley, un personaxe
en Martin Chuzzlewit, de Charles Dickens,
ten un bo humor tan fanático que para demostrar que a súa ledicia nom se merca
nas rebaixas, vai á busca da clase de situacións horríbeis que levaría a outros
ao desespero. xa que Tapley desexa que as súas circunstancias sexan canto máis angustiosas
mellor para sentirse satisfeito consigo mesmo, o seu optimismo é en realidade
un xeito de egoísmo; igual que a maioría dos puntos de vista na novela. é da
mesma caste que o sentimentalismo, outra forma de alegría que se trata, en segredo,
de si mesma. o egoísmo abonda tanto en Martin
Chuzzlewit que incluso a xenerosidade de espírito de Tapley se describe
como unha caste de idiosincrasia ou unha extravagancia do temperamento, en
absoluto un fenómeno moral. hai un sentido no que nom desexa que a súa situación
mellore, xa que isto privaría de valor moral a súa cordialidade. a súa
disposición xovial é así cómplice coas forzas que estenden a tristura ao seu
redor. o pesimista sospeita igualmente de esforzarse por mellorar - nom porque
lle privaría de oportunidades de pasalo ben, mais porque cre que é algo case
condenado ao fracaso.
os optimistas tenden a crer no progreso. mais se se poder
mellorar as cousas, entón dedúcese que a súa situación actual deixa algo que
desexar. neste sentido, o optimismo nom é tan disparatado coma o que no século
XVIII se coñeceu coma 'optimalismo'. para o optimalista xa gozamos o mellor de
todos os arranxos cósmicos posíbeis; o optimista, pola contra, pode recoñecer
as pexas do presente mentres mira cara un futuro lustroso. a cuestión é se a
perfección xa está aquí, ou é un obxectivo cara o que nos encamiñamos. nom é
difícil, sen embargo, ver como o optimalismo pode constituír unha receita para
a apatía moral; o que, polo tanto, socavaría a súa afirmación de que o mundo
nom se pode mellorar.
como nihilistas que son, os optimalistas carecen de toda
esperanza porque nom a precisan. xa que nom ven motivo para cambiar, poderían aliarse
con eses conservadores para os que tal cambio é algo deplorábel, ou para os que
a nosa situación é demasiado corrupta como para permitir cambio algún. Henry
James puntualiza que 'inda que un conservador nom é necesariamente un
optimista, creo que un optimista é moi probabelmente un conservador'. os
optimistas son conservadores porque a súa fe nun futuro benigno está enraizada
na súa confianza na solvencia esencial do presente. en efecto, o optimismo é
unha compoñente típica das ideoloxías gobernantes. se, por norma, os gobernantes
nom animan os cidadáns a crer que hai un apocalipse espantoso axexando á volta
da esquina, é, en parte, porque a alternativa á unha cidadanía entusiasta pode
ser a desafección política. a desolación, pola contra, pode ser unha postura
radical. so se contemplas como crítica a túa situación recoñeces a necesidade
de transformala. a insatisfacción pode ser un aguillón para a reforma. ao
optimista, pola contra, probabelmente se lle ocorreran solucións puramente
cosméticas. a verdadeira esperanza precísase máis canto peor e crítica é a
situación, un estado de emerxencia que o optimismo é xeralmente remiso a
recoñecer. un preferiría nom ter esperanza, xa que necesitala é sinal de que xa
aconteceu o que resulta difícil aceptar. nas escrituras hebreas, por exemplo, a
esperanza ten un subtexto sombrío, implicando a confusión do impío. se un ten
necesidade da virtude, é porque arredor hai moitos malvados.
Nietzsche distingue en Schopenhauer como educador dous tipos de ledicia - unha inspirada nunha
tráxica confrontación co terríbel, como os antigos gregos, e unha caste superficial
de cordialidade que obtén a súa solidez a expensas dunha conciencia do irreparábel.
é incapaz de mirar directamente aos ollos os monstros que afirma combater. nesa
medida, a esperanza e o optimismo temperamental lévanse a matar. o desenfado ou
espírito verdadeiros, desde o punto de vista de Nietzsche, son arduos, rigorosos,
unha cuestión de carraxe e autosuperación. desmonta a distinción entre ledicia
e seriedade, que é a razón pola que pode escribir en ecce homo sobre estar 'de bo humor no medio de verdades duras'.
Nietzsche tiña tamén, con total seguridade, razóns deshonestas para rexeitar o
optimismo. en nacemento da traxedia
prescinde del, en plan machote, por ser 'unha doutrina para frouxos', e asóciao
ás perigosas aspiracións revolucionarias da 'clase escrava' do seu día.
Theodor Adorno unha vez observou que os pensadores que
nos proporcionan a verdade sobria e sen edulcorar (tiña en mente a Freud)
prestaban máis servizo á humanidade que os utópicos inxenuos. veremos máis
adiante como o colega de Adorno, Walter Benjamin, construíu a súa visión
revolucionaria sobre a desconfianza no progreso histórico, así como nunha fonda
melancolía. o propio Benjamin chama a esta perspectiva 'pesimismo', mais un que
tamén se podería considerar realismo, a condición moral máis difícil de acadar.
num célebre ensaio sobre o surrealismo, fala da necesidade urxente de
'organizar' o pesimismo con fins políticos, contrarrestando o optimismo facilón
de certos sectores da esquerda. hai, escribe, a necesidade de 'pesimismo todo o
tempo'. definitivamente. desconfianza no destino da literatura, desconfianza no
destino da liberdade, desconfianza no destino da humanidade europea, mais
desconfianza tripla ante toda reconciliación entre clases, entre nacións, entre
individuos. e confianza ilimitada só na IG Farben e na pacífica perfección da
forza aérea. o testán escepticismo de Benjamin está ao servizo do benestar humano.
é un intento de nom permanecer friamente perplexo en beneficio da acción
construtiva. noutras mans, con seguridade, esta visión desalentada cuestionaría
a posibilidade mesma da transformación política. quizás unha certa impotencia é
inherente ao cataclismo xeral. de ser así, entón canto peor muda a túa
situación, máis difícil é alterala. este nom é punto de vista de Benjamin. para
el, a refutación do optimismo é unha condición esencial do cambio político
 |
| foto tirada de 'New Humanist' |
the banality of optimism
there
may be many good reasons for believing that a situation will turn out well, but
to expect that it will do so because you are an optimist is not one of them. It
is just as irrational as believing that all will be well because you are an
Albanian, or because it has just rained for three days in a row. If there is no
good reason why things should work out satisfactorily, there is no good reason
why they should not turn out badly either, so that the optimist's belief is
baseless. It is possible to be a pragmatic optimist, in the sense of feeling
assured that this problem, but not that one, will be resolved; but what one
might call a professonal or card-carrying optimist feels sanguine about
specific situations because he or she tends to feel sanguine in general. He will find his lost nose stud or inherit a
Jacobean manor house because life as a whole is not so bad. He is thus in
danger of buying his hope on the cheap. In fact, there is a sense in which optimism
is more a matter of belief than of hope. It is based on an opinion that things
tend to work out well, not on the strenuous commitment that hope involves.
Henry James thought it rife in both life and letters. 'As for the aberrations
of a shallow optimism,' he writes in The
Art of Fiction, 'the ground (of English fiction especially) is strewn with
their brittle particles as with broken glass.'
optimism
as a general outlook is self-sustaining. If it is hard to argue against, it is
because it is a primordial stance toward the world, like cynicism or credulity,
which lights up the facts from its own peculiar angle and is thus resistant to
being refuted by them. Hence the hackneyed metaphor of seeing the world through
rose-tinted spectacles, which will color whatever might challenge your vision
with the same ruddy glow. In a kind of moral astigmatism, one skews the truth
to fit one's natural proclivities, which have already taken all the vital
decisions on your behalf. Since pessimism involves much the same kind of
spiritual kink, the two moods have more in common than is generally thought.
The psychologist Erik Erikson speaks of a "maladaptive optimism"
whereby the infant fails to acknowledge the bounds of the possible by failing
to register the desires of those around it, and their incompatibility with its
own. Recognizing the intransigence of reality is in Erikson's view vital to the
formation of the ego, but it is just this that the chronic or professional optimism
finds hard to achieve.
an
optimist is not just someone with high hopes. Even a pessimist can feel
positive on a particular issue, whatever his or her habitual gloom. One can
have hope without feeling that things in general are likely to turn out well.
An optimist is rather someone who is bullish about life simply because he is an
optimist. He anticipates congenial conclusions because this is the way it is
with him. As such, he fails to take the point that one must have reasons to be
happy. Unlike hope, then, professional optimism is not a virtue, any more than
having freckels or flat feet is a virtue. It is not a disposition one attains
through deep reflection or disciplined study. It is simply a quirk of
temperament. 'Always look on the bright side of life' has about as much
rational force as 'always part your hair in the middle,' or 'always tip your
hat obsequiously to an Irish wolfhound'.
the
equally moth-eaten image of the glass which is half full or half empty
depending on one's viewpoint is instructive in this respect. The image betrays
the fact that there is nothing in the situation itself to determine one's
response to it. It can offer no challenge to your habitual prejudices. There is
nothing objectively at stake. You will see the same amount of liquid whether
you are of a carefree or morose turn of mind. How one feels about the glass,
then, is purely arbitrary. And whether a judgement that is purely arbitrary can
be said to be a judgement at all is surely doubtful.
there
can certainly be no arguing over the matter, as for the more epistemologically
naive forms of postmodernism there can be no arguing over beliefs. The fact is
that you see the world in your way and I see it in mine, and there is no
neutral ground on which these two points of view might enter into mutual
contention. Since any such ground would itself be interpreted differently by
the viewpoints in question, it would not be neutral at all. Neither standpoint
can be empirically disproved, since each will interpret the facts in a way that
confirms its own validity. In a similar way, both optimism and pessimism are
forms of fatalism. There is nothing you can do about being an optimist, rather
as there is nothing you can do about being five foot four. You are chained to
your cheerfulness like a slave to his oar, a glum enough prospect. All that is
really possible, then, as with epistemological relativism, is for the two camps
to respect each other's opinion in a rather toothless kind of tolerance. There
are no rational grounds for deciding between these cases, any more than for a
certain strain of moral relativism are there rational grounds for deciding
between inviting your friends to dinner and hanging them upside down from the
rafters while you rifle their pockets. Authentic hope, by contrast, needs to be
underpinned by reasons. In this, it resembles love, of which theologically
speaking it is a specific mode. It must be able to pick out the features of a
situation that render it credible. Otherwise it is just a gut feeling, like
being convinced that there is an octopus under your bed. Hope must be fallible,
as temperalmental cheerfulness is not.
even
when optimism acknowledges that the facts do not support it, its ebullience can
remain undented. Mark Tapley, a character in Charles Dickens’s Martin Chuzzlewit, is so fanatically
good-humoured that he seeks out the kind of dire situations that would drive
others to despair, so as to demonstrate that his geniality is not bought on the
cheap. Since Tapley wants his circumstances to be as distressing as possible in
order to feel satisfied with himself, his optimism is actually a form of
egoism, as are most points of view in the novel. It is akin to sentimentalism,
another form of congeniality which is secretely about ifself. Selfishness is so
rife in Martin Chuzzlewit that even
Tapley’s generosity of spirit is portrayed as a kind of idiosincrasy or a quirk
of temperament, scarcely a moral phenomenon at all. There is a sense in which
he does not really want his situation to improve, since this would rob his
heartiness of its moral worth. His jovial disposition is thus complicit with
the forces that spread misery around him. The pessimist is similarly suspicious
of efforts at improvement – not because they would deprive him of opportunites
for jolliness, but because he believes that they are almost certain to fail.
Optimists
tend to believe in progress. But if things can be improved, then it follows
that their present condition leaves something to be desired. In this sense,
optimism is not quite as bullish as what the eighteenth century knew as
optimalism – the Leibnizian doctrine that we inhabit the best of all possible
worlds. Optimism is not as optimistic as optimalism. For the optimalist, we
already enjoy the best of all possible cosmic arrangements; the optimist, by
contrast, may acknowledge the shortcomings of the present while looking to a
more lustrous future. It is a question of whether perfection is here already,
or whether it is a goal toward which we are heading. It is not hard, however,
to see how optimalism can constitute a recipe for moral inertia, which might
then undercut its claim that the world cannot be improved on.
optimalists
are as bereft of hope as nihilists because they have no need of it. Since they
see no call for change, they may find themselves in league with those
conservatives for whom such change is deplorable, or for whom our condition is
too corrupt to allow of it. Henry James remarks that “although a conservative
is not necessarily an optimist, I think an optimist is pretty likely to be a
conservative.” Optimists are conservatives because their faith in a benign
future is rooted in their trust in the essential soundness of the present.
Indeed, optimism is a typical component of ruling-class ideologies. If
governments do not generally encourage their citizents to believe that there is
some frightful apocalypse lurking around the corner, it is partly because the
alternative to a bright-eyed citizenry may be political disaffection.
Bleakness, by contrast, can be a radical posture. Only if you view your
situation as critical do you recognize the need to transform it.
Dissatisfaction can be a goad to reform. The sanguine, by contrast, are likely
to come up with sheerly cosmetic solutions. True hope is needed most when the
situation is at its starkest, a state of extremity that optimism is generally
loath to acknowledge. One would prefer not to have to hope, since the need to
do so is a sign that the unpalatable has already happened. For the Hebrew
scriptures, for example, hope has a gloomy subtext, involving as it does the
confounding of the ungodly. If one has need of the virtue, it is because there
are a great many villains around.
Friedrich
Nietzsche distinguishes in Schopenhauer
as Educator between two kinds of cheerfulness – one inspired by a tragic
confrontation with the terrible, as with the ancient Greeks, and a shallow
brand of heartiness which buys its buoyancy at the expense of an awareness of
the irreparable. It is unable to look the monsters it purports to combat
squarely in the eyes. To this extent, hope and temperamental optimism are at
daggers drawn. True lightness or spirit in Nietzsche’s view is arduous,
exacting, a question of courage and self-overcoming. It dismantles the
distinction between joy and seriousness, which is why he can write in Ecce Homo of being “cheerful among
nothing but hard truths.” Nietzsche had, to be sure, disreputable reasons for
rejecting optimism as well. In The Birth
of Tragedy he dismisses it in macho spirit as a “weakling doctrine,” and associates
it with the dangerous revolutionary aspirations of the “slave class” of his
day.
Theodor
Adorno once observed that those thinkers who give us the sober, unvarnished
truth (he had Freud in particular in mind) were of more service to humanity
than the wide-eyed utopianists. We shall be seeing later how Adorno’s colleague
Walter Benjamin built his revolutionary vision on a distrut of historical
progress, as well as on a profound melancholia. Benjamin himself calls this
outlook "pessimism," but one might equally see it as realism, that
most difficult of moral conditions to attain. In a celebrated essay on
surrealism, he speaks of the urgent need to "organize" pessimism for
political ends, countering the facile optimism of certain sectors of the left.
There is, he writes, a need for "pessimism all along the line". Absolutely.
Mistrust of the fate of literature, mistrust of the fate of freedom, mistrust
of the fate of European humanity, but three times mistrust of all
reconciliation between classes, between nations, between individuals. And
unlimited trust only in I.G. Farben and the peaceful perfection of the air
force. Benjamin’s dogged skepticism is in the service of human welfare. It is
an attempt to remain coldly unmystified for the sake of constructive action. In
other hands, to be sure, this despondent vision might call the very possibility
of political transformation into question. Perhaps a certain impotence belongs
to the general cataclysm. If this is so, then the worse your conditon grows,
the harder it may be to alter. This is not Benjamin’s view. For him, the
refutation of optimism is an essential condition of political change.
primeiras páxinas do primeiro capítulo de Hope Without Optimism (2015)
tradución mala por @xindiriz
